Sunday, April 3, 2011

سفرنامه مرو- شرح شکست قشون ایران از تورکمنها

محمدعلی الحسینی، سید محمد- لشکرنویس
سفـرنامۀ مـرو

صفحۀ اول کتاب "سفرنامۀ مرو"-- تاریخ تحریر ۱۲۷۷ ه. ق
شماره ثبت در کتابخانۀ ملی ایران (۱۱۳۵۶ ف)- ۸۱۳۷۴۴


  پادشاه ایران ناصرالدین شاه به منظور سرکوبی تورکمنهای ماری (مرو) و تسلط کامل بر این مناطق و تجدید حاکمیت از دست رفتۀ خود بر سرزمین تورکمن، در سال ۱۸۶۰ لشکری مرکب از ۶۰ هزار سوارۀ و پیاده و افراد داوطلب که به طمع غارت تورکمنها جمع شده بودند را بر سر اهالی این مناطق می فرستد. فرماندهی این قشون به عهده پسرعموی شاه حشمت الدوله حمزه میرزا (برادر محمد شاه قاجار) بوده و قوام الدوله نیز در این لشکرکشی نقش مشاور وی را به عهده داشت.
   لشکرکشی قشون ایران پنج ماه طول کشید (از اول ذیقعده تا آخر ربیع الاول) و در این مدت قشون در تمامی برخوردهایش با تورکمنها همیشه شکست خورد و تنها کاری که از دستشان برآمد، پایمال کردن و به زیر سُم ستوران درآوردن محصولات و غلات تورکمنها بود. با اینکه گروهی از تورکمنهای سارئق علیۀ تکه ها با لشکریان ایران همکاری کردند ولی شجاعت تمامی تورکمنها مخصوصا جنگجوئی زنان تورکمن باعث حیرت قشون مهاجم گشته، آنها را پریشان و مستأصل ساخت.
  پادشاه ایران وقتی خبر شکست وحشتناک قشون را شنید، فورا حشمت الدوله و قوام الدوله را به تهران فراخواند و به حشمت الدوله لقب "نجس" را داد و قوام نیز با دادن هدایای فراوان خود و خانواده اش که سابقا از غارت ایلات مختلف جمع  کرده بود، جان خود را از ناصرالدین شاه خرید.
پیروزی تورکمنها در این نبرد و درایت قاوشیت خان سبب اتحاد و همبستگی بیشتر در بین آنها شده و قلعۀ ماری برای همیشه به سکونتگاه آنان مبدل شد، گماشتگان ایران در سرخس نیز دچار محدودیت شدید شده، تنها بر قلعۀ کنترل داشتند.
نتیجۀ دیگر پیروزی تورکمنها بر قشون ایران، نزدیک شدن بریتانیا به این سرحدات را بدنبال داشت. چرا که بعد از اینکه تورکمنها توانستند از شر مزاحمت قوای ایران خلاصی یافتند، در راستای استقلال بقیۀ سرزمین خویش دست به اقداماتی زدند منجمله بین خان آخال، نوربردی خان و خان ماری(مرو) قاوشیت اتحاد مستحکمی برقرار شد ولی متأسفانه هر دوی این مردان شجاع تورکمن در اثر دسیسه و توطئۀ دشمنان خارجی بطور مشکوکی درگذشتند و میدان برای تاخت و تاز دو ابر قدرت وقت یعنی روسیۀ تزاری و انگلستان در سرزمین تورکمن آغاز گشت که در ادامۀ آن  یعنی تا سال ۱۸۸۵ تمامی سرزمین تورکمن به انقیاد روسها در آمد.
   شرح ماجرای لشکرکشی ایران به ماری (مرو) از زبان شاهد عینی وقایع و لشکرنویس محمد الحسنی واقعا جالب و شگفت انگیز است. به منظور فهم بهتر مطالب عکسهایی را بدان افزودیم. ما خوانندگان خویش را به مطالعۀ این وقایع و شرح شجاعت و دلیری خلقمان دعوت می کنیم.

آرنه گلی (آقمیرات گورگنلی)
مدیر مرکز مطالعات تورکمن شناسی
آپریل ۲۰۱۱

(از اینجا دنلود کنید)- کلیک روی Download now 

No comments:

Post a Comment